Introductie Nederlands burgerlijk recht

Nederland is - net als België en Spanje - een constitutionele monarchie. De Koning heeft slechts een formele rol. De ministers dragen de politieke verantwoordelijkheid. Nederlandse wetten komen op basis van de Grondwet tot stand in samenwerking tussen de regering en het parlement, dat bestaat uit twee kamers.

Wetgevingsproces in Nederland

Wetsvoorstellen worden opgesteld door de regering en worden vervolgens 'namens de Koning' ingediend bij de Tweede Kamer. Wanneer de Tweede Kamer een wetsvoorstel heeft aangenomen - soms na aanpassingen voortvloeiend uit het debat in het parlement - neemt de Eerste Kamer (de 'senaat') het wetsvoorstel in behandeling. Deze kan een wetsvoorstel niet meer wijzigen, maar het wel afwijzen. Wanneer ook de Eerste Kamer een wet heeft goedgekeurd, wordt de wet ondertekend door de Koning en treedt die in werking op een bij afzonderlijk besluit te bepalen datum. Daarnaast kunnen er ook door leden van de Tweede Kamer wetsvoorstellen worden ingediend. Zo'n wetsvoorstel wordt 'initiatiefwetsvoorstel' genoemd.

Het Nederlandse vermogensrecht

Het Nederlandse burgerlijke recht en het burgerlijk procesrecht worden gevormd door de Nederlandse wetgeving, en door internationale verdragen en wetgeving van lagere overheden en gedelegeerde ministeriële regelgeving. Het grootste deel van het Nederlandse burgerlijke recht is te vinden in het Burgerlijk Wetboek, dat bestaat uit meerdere 'Boeken'. Het Nederlandse burgerlijk procesrecht is geregeld in het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering. Het insolventierecht is geregeld in de Faillissementswet.

Het Nederlandse arbeidsrecht geeft regels voor de arbeidsovereenkomst. Dat is de overeenkomst op grond waarvan een werknemer werkzaamheden verricht voor een werkgever. Het Nederlandse arbeidsrecht is te vinden in Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek. De algemene regels van het verbintenissenrecht en het contractenrecht gelden ook voor het arbeidsrecht, tenzij een specifieke regel uit het arbeidsrecht afwijkt van de hoofdregel.

Bescherming van de werknemer

Kenmerkend voor het Nederlandse arbeidsrecht is de beschermingsgedachte. De wet beschermt de werknemer (of arbeider) omdat die een zwakkere positie heeft dan de werkgever. De wet stelt een aantal rechten van de werknemer dan ook dwingend vast. Van die regels kan niet worden afgeweken (dwingend recht).

Collectieve arbeidsovereenkomst

Organisaties van werkgevers en werknemers kunnen ook voor een hele sector collectieve arbeidsvoorwaarden afspreken in een Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO). Een CAO kan door de Minister van Sociale zaken ook algemeen verbindend verklaard worden. Dan geldt deze ook voor niet aangesloten werkgevers en werknemers.

Ontslagrecht

Een apart en belangrijk onderdeel binnen het Nederlandse arbeidsrecht is het ontslagrecht. Enerzijds worden regels gegeven voor de duur van de arbeidsovereenkomst. Een in Nederland werkzame werknemer heeft ontslagbescherming. De arbeidsovereenkomst kan niet zomaar worden opgezegd.

Het Nederlandse contractenrecht is onderdeel van het verbintenissenrecht. Een contract (of overeenkomst) is een rechtshandeling, waaruit verbintenissen tussen twee of meer partijen ontstaan. De termen overeenkomst en contract zijn uitwisselbaar, hoewel met de term 'contract' in het Nederlands vaak wordt gedoeld op een schriftelijke overeenkomst.

Wederkerige overeenkomsten

Meestal vloeien uit een overeenkomst over en weer verplichtingen voort. Dit worden in het Nederlandse recht 'wederkerige overeenkomsten' genoemd. Sommige overeenkomsten, zoals schenking, zijn eenzijdig. Daaruit vloeit alleen een verbintenis voort voor de schenkende partij. De begunstigde hoeft de schenking alleen maar te aanvaarden.

Algemene verbintenissenrecht geld ook voor contracten

Het algemene verbintenissenrecht is ook van toepassing op het contractenrecht. Het algemene contractenrecht is op zijn beurt ook van toepassing op afzonderlijk in de wet geregelde contracten, zoals de koopovereenkomst, de huurovereenkomst, de arbeidsovereenkomst enzovoort. Dit zijn de benoemde contracten.

Ontslagrecht onderdeel van het Nederlandse arbeidsrecht

Een apart en belangrijk onderdeel binnen het Nederlandse arbeidsrecht is het ontslagrecht. Enerzijds geeft het arbeidsrecht regels voor de duur van de arbeidsovereenkomst. De wetgever probeert flexibele arbeidsovereenkomsten zoals nulurencontracten en de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd in te perken. De wet geeft er de voorkeur aan, dat de werkgever mensen in dienst neemt op basis van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Voor de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd en de verlenging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd gelden in het Nederlandse arbeidsrecht aparte regels, waarmee de werknemer beschermd wordt tegen ontslag. De Nederlandse arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd kent ook een regime van ontslagbescherming. Ontslag is alleen mogelijk na een ontslagvergunning van het UWV of via de Kantonrechter. Aan de opzegging van de arbeidsovereenkomst stelt de wet bepaalde eisen. In 2015 is het Nederlandse ontslagrecht versoepeld. Er is een gestandaardiseerde ontslagvergoeding in de wet opgenomen, de zogeheten transitievergoeding, waar de werknemer in ieder geval aanspraak op heeft als de arbeidsovereenkomst op initiatief van de werkgever tot een einde komt. Naast de transitievergoeding kan in sommige gevallen nog een aanvullende billijke vergoeding worden toegekend.

Het Nederlandse vermogensrecht is opgedeeld in twee onderdelen: het goederenrecht en het verbintenissenrecht. Het goederenrecht regelt de rechtsverhouding tot een (rechts)persoon en een goed, terwijl het verbintenissenrecht de rechtsverhouding tussen (rechts)personen onderling regelt. Het vermogensrecht is in de Nederlandse wet geregeld in het Burgerlijk Wetboek, dat bestaat uit meerdere wetboeken. Het algemene verbintenissenrecht is geregeld in Boek 3 en Boek 6 Burgerlijk Wetboek. Een verbintenis is een via de rechter afdwingbare juridische verplichting.

Contractenrecht

Het Nederlandse contractenrecht is onderdeel van het verbintenissenrecht. Bij een contract (of overeenkomst) ontstaan er verplichtingen tussen twee of meer partijen, die een overeenkomst aangaan waar over en weer verbintenissen uit voortvloeien.

Aansprakelijkheidsrecht

Naast het verrichten van rechtshandelingen zoals het sluiten van een contract, met de bedoeling om verplichtingen in aan te gaan, kunnen verbintenissen ook voortvloeien uit onrechtmatig handelen. Dit is het domein van het aansprakelijkheidsrecht en de onrechtmatige daad.